Güneş, yaşamın kaynağı olarak bilinen ve sürekli enerji gönderen Dünya’nın yıldızıdır. Güneşten gelen enerji, gezegenimizin iklimini, doğal olaylarını ve ekosistemini etkileyen temel bir faktördür. Ancak bazen Güneş’in etkinliği daha önemli boyutlara ulaşabilir. Ortalama bir günde, muazzam miktarda güneş enerjisi herhangi bir hasara neden olmadan Dünya’ya yönlendirilir. Ancak bazen Güneş, Dünya’nın manyetik alanlarını yırtacak kadar güçlü bir fırtına gönderebilir.
Güneş her zaman köpürüyor ve patlıyor ve bu da her zaman Dünya’ya güneş enerjisi gönderiyor. Ancak bazen durum daha ciddidir.
Ortalama bir günde, muazzam güneş enerjisi çok fazla zarar görmeden saptırılır. Ama arada sırada Güneş, Dünya’nın manyetik alanlarını yırtacak kadar güçlü bir fırtına gönderir.
NASA’ya göre, yarın böyle bir fırtına meydana gelirse, “ekonomileri felce uğratabilecek ve dünyadaki insanların güvenliğini ve geçim kaynaklarını tehlikeye atabilecek” teknolojik kaosa neden olabilir.
Neyse ki, bu tür fırtınalar çok nadirdir. Ancak Insider’a konuşan uzmanlar, Güneşimizin 20 yıl içindeki en yüksek etkinliğinden önce huzursuz olduğunu, bunun da önümüzdeki yıllarda Dünya’ya bir fırtınanın gelme olasılığının daha yüksek olduğu anlamına geldiğini söyledi.
Ve hiç bu kadar savunmasız olmamıştık.
Önümüzdeki yıllarda büyük bir fırtına olasılığı daha yüksek
Üç farklı güneş olayı, Dünya’nın manyetik alanlarını bozan yüksek hızlı parçacıklar gönderebilir:
Güneş patlamaları, koronal delikler veya koronal kütle atımları (CME’ler) – güneşte büyük patlamalar.
Bunlar Dünya’ya yeterince şiddetli bir şekilde çarparsa, Dünya’yı bizi en kötü uzay havasına karşı koruyan iyonize tabakadan mahrum edebilirler.
Bu, daha fazla yüklü parçacığın içeri akması için kapıyı açabilir.
Reading Üniversitesi’nden uzay fiziği profesörü Mathew Owens, Insider’a “Yüzyılda bir yaşanan bir olaydan bahsediyoruz” dedi.
Bu tür güçlü jeomanyetik fırtınalar her an meydana gelebilir. Bununla birlikte, yaklaşık her 11 yılda bir meydana gelen güneş aktivitesinin zirvesi sırasında, güneşin manyetik alan çizgilerinin daha karışık ve bükülü hale gelmesi daha muhtemel hale gelir.
Bu gerilim, güneşin daha fazla güneş lekesi, daha fazla CME, daha fazla güneş patlaması ve daha fazla koronal delik yaratma şansını artırır.
Tüm bunlar, yüzyılda bir görülen bir olayın gerçekleşmesi için daha fazla fırsat veriyor.
University College London’da uzay ve iklim fiziği profesörü olan Daniel Verscharen, Insider’a “Her döngüde daha güçlü olaylar olmuyor” dedi.
“Ama yaklaşan gibi güçlü bir döngünün maksimumunda, Dünya’da elektrik kesintilerine neden olan bazı olayların meydana gelme olasılığı daha yüksek” dedi.
Güçlü bir fırtınaya karşı hiç bu kadar savunmasız olmamıştık.
Kaydedilen en güçlü jeomanyetik fırtınalar, internetten ve bugün gördüğümüz devasa uydu filolarından önce gelir. Altyapıya ne kadar çok güvenirsek, başarısızlıklara karşı o kadar savunmasız oluruz.
1859’daki Carrington Olayı, şimdiye kadar kaydedilen en güçlü güneş fırtınası olarak kabul edilir. Ancak, alt yapıyı bozacak çok az şey olduğu için oldukça fazla hasara neden oldu.
Yine de dramatikti: Telgraf operatörleri ekipmanlarından elektrik şoku aldılar ve fırtınanın ürettiği akımlar tellerden geçerken telgraf istasyonlarında yangınlar çıktı.
Bir başka kayda değer fırtına 1989’da meydana geldi.
Bu fırtına daha az güçlüydü ama daha yıkıcıydı, o zamana kadar elektrik şebekelerine ve küresel iletişime daha fazla güvenmeye başladık.
Güç dalgalanması, Quebec’te 12 saatlik yaygın bir elektrik kesintisine neden oldu ve kısa dalga radyoyu devre dışı bıraktı.
Kanadalılar, Soğuk Savaş sırasında tehlikeli olabilecek bir yanlış anlama olan Sovyetler Birliği’nin Rusya’ya radyo sinyalleri karıştırdığından endişe ediyorlardı.
Neyse ki bu olaylar daha fazla büyümedi.
Ancak bu, yanlış bir güvenlik duygusuna sahip olduğumuz anlamına gelebilir. Bağlanabilirliğe, uydulara, elektrik şebekelerine ve diğer değerli altyapılara bağımlılığımız 90’lardan bu yana katlanarak arttı. NASA’ya göre, bugün böyle bir fırtına meydana gelirse, dünya yaygın elektrik kesintileri, yörüngeden çıkan uydular ve önemli iletişim ağlarının kesintiye uğramasını bekleyebilir.
Bilim adamları neden bir sonraki güneş zirvesi hakkında endişeleniyorlar?
Güneş’in etkinliği şu anda artıyor ve bilim adamları, devam eden güneş döngüsü konusunda özellikle telaşlı.
Bu döngünün nispeten ölçülü olması bekleniyor, ancak şimdiden önceki döngüden daha aktif. Bu, Güneş’in son yirmi yılda olduğundan daha aktif hale gelebileceği anlamına gelir.
Uzay profesörü Verscharen’e göre bir diğer faktör de Güneş’in manyetik alanlarının güneye dönük olmasıdır. Bu, Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların Dünya’nın manyetik alanının tersine bir manyetik yük taşıma olasılığının daha yüksek olduğu anlamına gelir.
Bu da, parçacıklara Dünya’nın savunmasını aşmaları için daha fazla şans verebilir.
Yüzyılda bir gelen bir fırtınanın bu güneş döngüsünü atlaması hala tamamen mümkün. Ama bu zarar görmeyeceğimiz anlamına gelmiyor.
“Her güneş döngüsüyle, teknolojik olarak giderek daha fazla bağımlı hale geliyoruz.
Bir başka profesör Owens, 20 yıl önce ortalama bir döngünün uzay havası etkileri açısından neden olacağı şey, şu anda ortalama bir döngünün uzay havası etkileri açısından neden olacağından çok daha az,’ diyor.
Her iki uzman da, bir fırtınanın yaygın sonuçlara yol açması için Carrington düzeyinde bir olay olması gerekmediğini söyledi.
Mevcut güneş döngüsü aslında ortalığı kasıp kavuruyor. Güçlü güneş patlamaları, kutuplar üzerinden uzun mesafeli uçuşları kesintiye uğratabilecek radyo kesintilerine neden oldu.
Elon Musk’ın SpaceX şirketi de bir güneş fırtınasının atmosferin genişlemesine yol açması, uyduların sürüklenmesini artırması ve kullanılmadan önce yakması sonrasında 40 Starlink uydusunu kaybetti.
Verscharen, tüm bu tür etkilerin ‘büyük mali sonuçları’ olabileceğini söyledi.
Bilim adamları zamanla yarışıyor.
Mevcut döngünün 2025 civarında zirve yapması bekleniyor. Ancak Verscharen, güneş tepeden alçalırken jeomanyetik fırtınaların oluşma olasılığının daha yüksek olması nedeniyle ormanın o zamana kadar bırakılmayacağını söyledi.
O zamana kadar ABD, Kanada, İsveç ve İngiltere gibi yüksek enlemlerde bulunan ülkelerin özellikle dikkatli olması gerektiğini söyleyen Verscharen, bir ülkenin enlem derecesi ne kadar yüksekse güneş hava koşullarına karşı o kadar savunmasız olduğunu söyledi.
Yine de en kötü fırtınaları hafifletmenin yolları var. Operatörler, yeterince dikkatli olduklarında, altyapıyı güneş fırtınalarının en kötü etkilerinden korumak için önlemler alabilirler.
Örneğin, elektrik şebekelerini stratejik olarak kapatabilir, uçakların rotasını değiştirebilir veya uyduları hareket ettirebilirler.
Verscharen ve Owens gibi bilim adamları, gelişmiş uyarı sistemlerimizi geliştirebilmemiz için güneş olaylarını neyin daha güçlü hale getirdiğini anlamak için şimdi yarışıyorlar.
Avrupa Uzay Ajansı ayrıca, potansiyel olarak tehlikeli güneş lekelerini ve koronal delikleri Dünya’nın görüş alanına girmeden günler önce tespit etmek için güneşin arkasına gidecek olan Vigil uydusunu fırlatmak istiyor.
Verscharen, “Daha iyi tahmin, uzay havasının daha iyi anlaşılması ve özellikle uzaya doğru büyüyen özel sektörden daha fazla dikkat kombinasyonu ile bu tür şeylerden kaçınılabilir.” Dedi.
